خواب (فقه)خواب مقابل بیداری است. از آن به مناسبت در بسیاری از باب های عبادات و معاملات سخن رفته است. ۱ - آثار خواببر خواب از آن جهت که موجب از کار افتادن قوای ظاهری همچون بینایی و شنوایی و نیز در ظاهر از دست رفتن شعور و آگاهی میگردد، آثاری مترتّب است که به مهمترین آنها اشاره میشود. ۱.۱ - بطلانخوابیدن به گونه های که چشم نبیند و گوش نشنود موجب بطلان وضو میشود. با توجه به اعتبار قصد در همه عقود و ایقاعات، عقد و ایقاع صادر شده از شخص در حال خواب باطل است و اثری بر آن مترتّب نیست. ۱.۲ - رفع تکلیفاز آنجا که شعور و آگاهی شرط تکلیف است، به شخصی که در خواب است تکلیف متوجه نمیگردد؛ در نتیجه بر رفتار و حرکات وی در آن حال اثری همچون عقوبت و کیفر بار نمیشود. بنابر این، بر کسی که در حال خواب آسیبی به دیگری رسانده است، حد یا تعزیر جاری نمیشود؛ لیکن در صورت اتلاف مال یا آسیب رساندن به عضو یا جان دیگری ضمان ثابت است و فرقی بین حال بیداری و خواب نیست. بنابر این، اگر کسی مال دیگری را در حال خواب تلف کند یا آسیبی به او برساند ضامن است. اگر کسی در حال خواب با افتادن بر روی کسی یا حرکتی دیگر، موجب مرگ وی شود در ثبوت دیه بر خود او یا عاقله وی اختلاف است.برخی گفته اند: دیه نه بر او ثابت است و نه بر عاقله او. اگر دایه در حال خواب موجب قتل کودک گردد، در اینکه دیه بر عهده او خواهد بود یا عاقله وی و یا اگر دایگی برای فخر بوده بر عهده خود او و اگر جهت رفع فقر و نیاز بوده بر عهده عاقله او است، اختلاف است. ۲ - سایر احکامکسی که در وقت نماز واجب خواب بوده، واجب است قضای نماز فوت شده را به جا آوردو در خصوص فوت نماز عشا علاوه بر قضا مستحب است فردای آن شب را به عنوان کفاره روزه بگیرد. برخی آن را واجب دانسته اند. کسی که در شب ماه رمضان با نیت روزه فردا خوابیده، روزه اش صحیح است، هرچند تمام روز در خواب باشد و یا حتّی چند روز بگذرد. همچنین جنب اگر در شب ماه رمضان با نیّت غسل قبل از اذان صبح بخوابد و اتفاقاً تا صبح بیدار نشود، روزه اش صحیح است. حج گزاری که پس از نیّت وقوف در عرفات یا مشعر به خواب رفته و تمام وقت را در خواب بوده، وقوفش صحیح است؛ زیرا وقوف با یک لحظه نیز تحقّق مییابد. ۳ - آداب خوابطهارت (وضو، غسل یا تیمم) داشتن،خواندن آیات، اذکار و دعاهای واردشده، مانند تسبیح حضرت زهرا سلام اللَّه علیها،ذکرهای تهلیل و استغفار هرکدام صد بار،خواندن سوره هایی مانند مسبحات، تکاثر و توحید هنگام خوابیدن مستحب است.همچنین تخلیو مسواک زدن [۲۸]
كشفالغطاء ج۱، ص۹۷.
قبل از خواب استحباب دارد.
چنان که خواندن دعاهای وارد شده، از جمله دعای «الْحَمْدُ لِلَّهِ الّذی احْیانی بَعْدَ مَا اماتَنی وَ إلَیْهِ النُّشُورُ»و مسواک زدن [۳۱]
كشف الغطاء ج۱، ص۲۷.
بعد از بیدار شدن از خواب مستحب است.
خوابیدن بر پشت و طرف راست بدن، مستحب و بر رو وسمت چپ بدن مکروه است. زیاد خوابیدن، خوابیدن بین الطّلوعین (طلوع فجر تا طلوع خورشید)، بین نماز شب و طلوع فجر، در اوّل روز، پس از عصر و بین نماز مغرب و عشا مکروه است. خواب میان روز (قیلوله) مستحب است. خوابیدن در مسجد الحرام و مسجد النبی صلّی اللَّه علیه و آله، بلکه- بنابر قول منسوب به مشهور- در هر مسجدی، مکروه است. برخی، کراهت را به دو مسجد یاد شده اختصاص داده اند.تنها خوابیدن،خوابیدن بر بامِ بدون حفاظو در خانه بدون در و پردهکراهت دارد. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۵۱۲-۵۱۴. |